شرکت مهندسین پالود صنعت نیکان به عنوان شرکتی فعال در زمینه انتقال فاضلاب در کشور با نزدیکی چشمگیر دانش و تجربه در این زمینه اقدام به مشارکت در پروژه های انتقال فاضلاب در شهر های مختلف کشور کرده است.
این مهم با توانمندی کارشناسان زبده این شرکت محقق شده است.
در ادامه به شرح مختصری از چگونگی طراحی و اجرای سیستم شبکه فاضلاب اشاره شده است.

با بزرگ شدن شهر ها و افزایش جمعیت آنها از یک سو و گسترش صنایع و کارخانجات از سوی دیگر مسئله ی آلودگی محیط زیست روز به روز اهمیت بیشتری پیدا میکند. با گسترش زندگی ماشینی و به علت توجه نکردن افراد به منافع همگان هر روز انواع بیشتری از آلودگی ،محیط زیست آدمیان و حیوانات را ناسالم تر و زندگی آنها را در معرض خطری جدی تر قرار میدهد.
همچنان که اشاره شد وجود فاضلابها یکی از عوامل آلودگی محیط زیست است،بنابراین بایستی آنها را جمع آوری و آنها را از شهرها بیرون آورد. نخست آنها را پالایش و تصفیه نمود و سپس به گردش آب در طبیعت برگردانید.

الف- بهداشت همگانی :فاضلابها همیشه دارای مقادیر بسیار زیادی مواد خارجی هستند که به صورتهای گوناگون برای زندگی موجودات زنده زیان آور میباشند.
ب- نظم محیط زیست:برهم خوردن نظم محیط زیست بیشتر ناشی از ایجاد آبهای سطحی است.در مواقع بارندگی های شدید بعلت کمتر بودن درجه ی نفوذپذیری سطح خیابانها و پشت بام ها نسبت به زمینهای بیرون شهرها ،آبهای ناشی از بارندگی پس از شستشوی خیابانها و آلوده شدن به مواد آلی و معدنی موجود در سطح آنها به صورت فاضلابهای سطحی خیابانها را میپوشانند،که برای بیرون راندن این آبهای سطحی به بیرون شهرها از کانالهای مخصوصی استفاده میشود.
ج- کاربرد دوباره فاضلاب:موضوع کاربرد دوباره فاضلاب ها به علت نیاز روز افزون به آب ،روز به روز بیششتر مورد توجه قرار میگیرد.استفاده از فاضلابهای پالایش شده برای مصرف های غیرخانگی مانند آبیاری فضای سبزدرون شهرها،پارک ها،جنگل کاری،وشستشوی خیابانها و کانالهای فاضلاب اهمیت ویژه ای دارد.
د- تاثیر بر سفره های زیرزمینی:جمع آوری فاضلابهای شهری شبکه ی کانالیزاسیون در پایین بردن سظح آب زیرزمینی و پاک نگهداری منبع های طبیعی آب زیر زمینی اثر چشمگیری دارد.موضوع آلوده نکردن آبهای زیرزمینی در کشور ما که سیستم بیرون راندن فاضلاب در آن به صورت سنتی خود و با استفاده از چاههای جذب کننده انجام میگیرد،اهمیت بیشتری میابد.چاههای جذب کننده فاضلاب که امروزه در بیشتر نقاط کشور مورد استفاده قرار میگیرند عامل اصلی آلودگی آبهای زیرزمینی میباشند.

جمع آوری فاضلاب شهری را میتوان به صورت درهم و با کمک یک رشته فاضلاب رو برای هدایت فاضلابهای خانگی و آبهای سطحی انجام داد و یا به صورت مجزا و با ایجاد دو رشته مجزای گوناگون یکی برای هدایت فاضلاب خانگی و دیگری برای هدایت آبهای سطحی ناشی از بارندگی طراحی نمود.در روش درهم هزینه ی ایجاد شبکه ی جمع آوری کمتر ولی هزینه ی ساختمان تصفیه خانه و آلودگی محیط زیست بیشتر میباشد،در صورتی که در روش مجزا هزینه ی ساختمان شبکه بیشتر ولی آلودگی محیط زیست کمتر میگردد.

تاسیسات شبکه ی جمع آوری فاضلاب تشکیل شده است از :
الف- فاضلاب روها
فاضلاب روها و یا کانالهای جمع آوری فاضلاب به گروههای زیر تقسیم میشوند :
- انشعاب خانه ها
- کانالهای فرعی فاضلاب، که با مقطع دایره ای ساخته میشوند.
- کانالهای اصلی، و شاه لوله ها ی فاضلاب معمولآ با مقطع دایره ای و در شبکه های درهم میتواند به شکل تخم مرغی یا دایره ای مرکب باشد.
- کانالهای ویژه ی آب باران، که معمولآ بتن آرمه و با مقطع های گوناگون ساخته میشوند.
- لوله های زیر فشار، جهت انتقال فاضلاب از ایستگاه های پمپاژ در شهرهایی که شیب طبیعی کافی ندارند.
ب- ساختمانهای ویژه
به علت ویژگی های فاضلاب بجز فاضلاب روها باید در مسیر شبکه تعداد بسیاری ساختمانهای ویژه ساخته شوند که مهمترین آنها عبارتند از:
- آدم روها ، که برای تمیز کردن و تعمیر کانالها ساخته میشوند.
- دریچه های ریزش آب باران ، و شستشوی خیابانها که در کنار سواره رو قرار دارند.
- دریچه های ریزش برف
- سر ریز های آب باران ، که در شبکه های در هم ساخته میشوند.
- تاسیسات تقسیم کننده ی فاضلاب ، که در لوله های فاضلاب خانگی بکار میروند.
- دریچه های ریزش فاضلاب ، برای شهرهایی که شیب طبیعی زیادی دارند.
- ایستگاههای پمپاژ ، برای شهرهایی که شیب آنها اندک است
- حوضچه های زیر زمینی شستشوی فضلاب روها ، برای شهرهایی که شیب کم دارند.
- زیر گذرها و روگذرها برای گذرانیدن لوله های فاضلاب از زیر رودخانه ها.

محل قرار دادن لوله های فاضلاب در گذرگاه ها بسته به میزان پهنای گذرگاهها متفاوت است.
بسته به مسائل اقتصادی یعنی هزینه های ساختمانی و جنبه ی فنی یعنی مقدار شیب ممکن برای لوله ها،یک لوله در وسط یا دولوله در طرفین جایگذاری میشود. بطوریکه در گذر گاههای با عرض کمتر از 15 متر یک لوله در وسط ،و در گذرگاههای باعرض بیش از 24 متر که در دوطرف دارای ساختمان میباشند دو لوله در طرفین ودر گذرگاههای با عرض بین 15 و 24 متر با توجه به امکانات محلی و هزینه ساختمان و نظر مهندس یکی از دو روش استفاده میشود.

با توجه به فاصله ی لوله های فاضلاب شهر در خیابانها از دستگاههای بهداشتی درون ساختمان ها حداقل عمقی برابر 5/2 متر برای خیابانهای فرعی و 3 متر برای خیابانهای پهن پیشنهاد میگردد .اگر عمق زیر زمینها در شهر کم باشد میتوان کمترین عمق لوله ها در گذرگاههای فرعی را تا 8/1 متر نیز کاهش داد،و در صورتی که ساختمانهای شهر دارای زیر زمین نباشند میتوان کمترین عمق نامبرده را تا 5/1 متر نیز کاهش داد.

کندن ترانشه بسته به جنس زمین و امکانات موجود ممکن است به روش دستی یا با بیل مکانیکی انجام میگیرد.
بهتر است تسطیح کف ترانشه و خاکبرداری بخشهای مجاور با کف نهایی ترانشه با دست انجام گیرد،زیرا به هیچ وجه نباید قسمتی از کف نهایی ترانشه با خاک دستی تسطیح شود.

چون عمق لوله های فاضلاب در شهرها معمولآ بیش از 2 متر است لازم است بجز در زمینهای بسیار خوب، برای ایجاد دیواره ی گود به شکل قائم از داربست استفاده میشود.کاربرد داربست در زمینهایی که بعلت حرکت وسائط نقلیه امکان ارتعاش در زمین هست بیشتر اهمیت پیدا میکند.

در کار گذاردن لوله های فاضلاب داخل شهر به علت کمی جا معمولآ از ترانشه هایی با دیواره قائم استفاده میشود ولی در بیرون شهرها میتوان بجای استفاده از ترانشه با دیواره قائم و داربست ،از دیواره ی ترانشه را با زاویه ی 45 تا 60 درجه نسبت به افق بصورت شیبدار ساخت.

در صورتی که سطح آبهای زیر زمینی بالاتر از کف ترانشه باشد ، باید برای اجرای لوله گذاری سطح آب زیرزمینی را پایین برد، اگر سطح آبهای زیر زمینی در طول سال متغیر است باید سعی شود تا عملیات زمانی که سطح آب پایین است انجام شود.

استفاده از داربست بعلت عمق زیاد لوله های فاضلاب در بیشتر حالت ها لازم میباشد و چون طرح داربست با مسئله ی ایمنی و جان کارگران در ارتباط است باید پیش از آغاز کار از ایمنی و استحکام آن اطمینان خاطر حاصل نمود.
داربست ممکن است از با تخته و چوب و یا به کمک سپرهای فلزی که در زمین کوبیده میشوند ایجاد گردند.

پس از اطمینان از پایداری دیواره ی ترانشه کارهای مربوط به قرار دادن لوله ها در کف ترانشه بترتیب زیر انجام میشود:
الف- ترازیابی کف ترانشه
ب-بستر سازی
ج- نصب لوله ها
د- جهت یابی محور لوله ها
ه- ترازیابی

در کار گذاری لوله های فاضلاب غالبآ به موانع تآسیسات دیگری در رو یا زیر زمین برخورد میشود که برداشتن یا صدمه زدن به آنها هنگام عملیات کارگذاری لوله فاضلاب موجب اختلال در خدمات ان تآسیسات میشود.
در این موارد باید از روشهای بدون استفاده از ترانشه کنی استفاده نمود.
- موانعی که ممکن است در مسیر لوله های فاضلاب قرار گیرند به دو گروه تقسیم میشوند :
الف- موانع وابسته به تآسیسات زیرزمینی ، مانند تاسیسات زیر زمینی آبرسانی،لوله های گاز،کابل برق و تلفن و ...
ب- موانع وابسته به تآسیسات روی زمینی ، مانند رودخانه ها،بزرگراهها،خطوط راه آهن،

• دپارتمان آب
• دپارتمان پساب
• دپارتمان تحقیق و توسعه
• دپارتمان بازرگانی